Örneğin, ticari faaliyetleri sonucunda müşterilerinden alacaklı olan bir tacir, söz konusu alacağını krediye teminat olarak bankaya devredebilir. Böylece banka, kredi geri ödenmediğinde bu alacağı doğrudan tahsil etme imkânına sahip olur. Bu yöntem, özellikle işletmeler açısından pratik ve önemli bir finansman aracıdır.
1. Alacağın Devri Nedir?
Alacağın devri, bir alacak hakkının mevcut sahibinden çıkarak başka bir kişinin malvarlığına geçmesini sağlayan hukuki işlemdir. Bu işlem, yazılı şekilde yapılacak bir alacağın devri sözleşmesi ile mümkün olur.
Geçerlilik için şu koşullar aranır:
Tarafların sözleşme yapmaya ehil olması,
Karşılıklı irade beyanlarının uyuşması,
Devredenin alacak üzerinde tasarruf yetkisine sahip olması,
İşlemin yazılı şekilde yapılması.
Noter onayı zorunlu değildir; adi yazılı sözleşme yeterlidir. Ancak noter aracılığıyla yapılmasında da hukuki engel yoktur.
2. Hangi Alacaklar Devredilebilir?
Her alacak temlik edilemez. Genel kural, devri mümkün olan malvarlığı haklarının bankaya devredilebilmesidir. Buna karşın, şahsa sıkı sıkıya bağlı haklar devredilemez.
Devredilemeyen haklara örnekler:
Oturma hakkı,
İntifa hakkı,
Manevî tazminat hakkı (örneğin nişanın bozulması sonucu kazanılan),
Ölüme bağlı tasarruf hakları.
Buna karşılık, kira alacakları, satış sözleşmesinden doğan alacaklar veya ticari ilişkilerdeki parasal talepler devrin konusunu oluşturabilir. Üstelik devredilen alacak, fer’i haklarıyla (örneğin faiz, temerrüt faizi, rehin hakkı) birlikte devralana geçer.
3. Bankalara Teminat Amaçlı İleride Doğacak Alacakların Devri
Uygulamada sıkça karşılaşılan durum, henüz doğmamış ancak gelecekte doğması kesin veya muhtemel olan alacakların bankaya teminat olarak devredilmesidir.
Bu noktada şu sorular gündeme gelir: Müstakbel alacak devredilebilir mi?
Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre, evet; ileride doğacak alacaklar da devredilebilir. Ancak bazı şartların sağlanması gerekir:
Alacağın kaynağı belli olmalı (örneğin mevcut bir kira sözleşmesi),
Alacak belirli veya belirlenebilir olmalı,
Devredilen alacak, tamamen belirsiz veya farazi bir beklenti niteliğinde olmamalıdır.
Dolayısıyla “bir kişinin tüm gelecekteki alacaklarını” devretmesi geçersizdir. Ancak belli bir sözleşmeden doğacak ve zamanı, miktarı belirlenebilir alacakların devri hukuken geçerlidir.
4. Borçlunun Rızası Gerekir mi?
Alacağın devredilmesi için borçlunun rızası aranmaz. Zira borçlu açısından önemli olan borcunu ifa etmek, yani ödemektir; kime ödeme yapacağı genellikle fark yaratmaz.
Ancak borçlu korunur. Şöyle ki:
Borçlu, devri öğrenmeden önce eski alacaklıya yaptığı ödemeyle borcundan kurtulabilir.
Devir sonrasında bankaya karşı, devredene karşı sahip olduğu tüm savunmaları (örneğin zamanaşımı, ödemezlik defi) ileri sürebilir.
5. Borçluya Bildirim Zorunlu mu?
Alacağın devrinin geçerli olması için borçluya bildirilmesi şart değildir. Ancak bildirimin yapılması, borçlunun kime ödeme yapacağını bilmesi açısından önem taşır.
Bankalar uygulamada, sözleşmelere “devir borçluya bildirilecektir” hükmü koyarak, ödeme güvenliğini sağlamaktadır. Böylece borçlu, artık yalnızca bankaya ödeme yaparak borcundan kurtulabilir. Aksi takdirde, hem eski alacaklıya hem bankaya ödeme yapmak zorunda kalma riskiyle karşılaşabilir.
Bankalardan kredi alırken, taşınmaz veya kefil gösteremeyen kişiler için alacağın devri önemli bir teminat yöntemidir. Alacağın devri yazılı sözleşme ile yapılmadıkça geçerli olmaz.
Devredilecek alacak:
Mevcut bir alacak olabileceği gibi,
Belirli veya belirlenebilir nitelikte ileride doğacak bir alacak da olabilir.
Borçluya bildirim yapılması geçerlilik için şart değildir, ancak uygulamada önemlidir. Kredi borcunun ödenmemesi halinde banka, temlik edilen alacakları bizzat tahsil edebilir.
Bu yönüyle alacağın devri, hem borçlunun finansman ihtiyacını karşılayan hem de bankaya güçlü bir teminat sağlayan hukuki bir araçtır.
